En daar zit je dan, pen en papier paraat of je digitale apparaat onder handbereik. En jou is gevraagd een afscheidstekst te schrijven om voor te dragen tijdens een uitvaart. Je hebt toegezegd, je wilt het ook, weet dat je het kan, dat je wat te zeggen hebt. Maar nu … nu je dan je woorden wilt gaan opschrijven, blijft het stil, verdacht stil.
Hoe krijg ik mijn woorden op papier?
Deze ‘oorverdovende’ stilte is normaal. Dus wees gerust. Als je rustig wacht, dan verdwijnt die stilte vanzelf en voor je het weet staat je eerste zin op papier of je beeldscherm. Toen deze tekst eerder als blog verscheen, reageerde een lezer met de zinvolle aanvulling dat het goed is om een rustige plek op te zoeken, zodat je niet wordt afgeleid en je het ook in je hoofd rustig kan maken. In de hectische week van overlijden is er veel te regelen. Ga ergens rustig zitten, misschien wel in de natuur, zodat je tot rust kan komen en, voor wie hiermee vertrouwd is, kan aarden. Ook een wandeling maken voordat je gaat schrijven, kan wonderen doen.
Tien tips
Maar heb je hulp nodig om jouw toespraak op papier te krijgen, lees dan hier mijn tien tips voor het schrijven van een goede afscheidstekst.
1. Ga brainstormen
Maak een begin door je gedachten op gang te brengen. Dit kun je doen door woorden, zinnen, fragmenten, liedjes, en alles, echt alles, wat in je opkomt op papier te zetten. Door zo vrij en ‘ordeloos’ te schrijven open je jezelf. Later als je je losse woorden e.d. terugleest, kun je gaan kiezen wat je wilt gebruiken voor je voordracht. Je kunt uiteraard ook pratend brainstormen. Met iemand tegenover je of tegen een opnameapparaat. Het gaat erom dat je niets van wat je zegt of opschrijft op voorhand weg streept of ‘veroordeelt’. Eerst schrijven, dan schrappen.
Heb je moeite met het brainstormen, misschien helpt het dan om een foto van de overledene te bekijken. Ook deze tip komt van een deskundige.
2. Niet te lang
Je hoeft niet de hele afscheidsdienst te vullen met jouw toespraak. Richt je op een tekst van vijf minuten. Dit is ongeveer 1 a4-tje in normaal lettertype of vijfhonderd woorden (je tekstverwerker telt automatisch de woorden die je schrijft).
3. Begin gewoon ….
Dit is geen flauwe tip. Als je wilt beginnen, maar je weet niet hoe te beginnen, dan stopt jouw hoofd alle energie in het zoeken naar een begin in plaats van in woorden en zinnen te formuleren en op te schrijven.
Heel simpel gezegd: begin gewoon met schrijven, zonder je druk te maken of dat ook het eerste is wat je wilt gaan zeggen. Het begin kun je altijd achteraf nog aan je tekst toevoegen.
4. Schrijf in korte zinnen
Voorlezen gaat meestal gemakkelijk in kortere zinnen. Iedereen leest op een eigen wijze voor. Leidend hierbij is wanneer je ademhaalt. Als jij je zinnen een beetje kunt aanpassen op jouw ademritme, dan zal de tekst die je schrijft heel natuurlijk klinken. Je kunt achteraf je zinnen aanpassen op jouw voorleeswijze of al schrijvende je zinnen af en toe voorlezen om te horen hoe ze klinken.
5. Vind je schrijven moeilijk? Spreek dan
Heb je moeite met het opschrijven van jouw verhaal? Pak dan een opnameapparaat, bv, je mobiele telefoon en spreek je tekst in. Praat en praat. Net zolang tot je hebt gezegd wat je wilde zeggen. Typ daarna het gesprokene over en jouw verhaal is af.
6. Laat je ondersteunen met beeld en geluid
In de meeste afscheidsruimtes of aula’s is het mogelijk foto’s te projecteren op een beeldscherm aan de muur. Niets zo verhelderend als één of meer foto’s die bij jouw verhaal passen. Let er wel op dat je niet te veel foto’s gebruikt en dat deze jouw verhaal ondersteunen. Gebruik je een hele voorstelling, dan bestaat de kans dat de toehoorders alleen naar de foto’s kijken en voor jouw verhaal geen aandacht meer hebben. Een voorstelling van meer foto’s kun je beter tonen als er een muziekstuk klinkt.
Ook muziek als ondersteuning kan heel goed werken: zachtjes op de achtergrond bij bijvoorbeeld dichtregels of vooraf, middenin of achteraf, ter ondersteuning van je verhaal. bij het voorlezen tijdens muziek is het wel belangrijk dat je goed let op de verstaanbaarheid van de tekst. Dus dat je duidelijk en rustig voorleest en dat de muziek echt achtergrondmuziek is. Mochten er slechthorenden onder de toehoorders zijn, dan kun je de combinatie van tekst en muziek beter achterwege laten.
7. Stem je af op je toehoorders
Probeer je al schrijvende je toehoorders voor je te zien. Voor of tegen wie spreek je? Wat voor taal verstaan zij? Wat was jouw en hun relatie met de overledene? Ben jij een bekende of onbekende? Tegen iemand praten kan makkelijker schrijven dan tegen het ‘onbekende niets’.
8. Bied ruimte aan humor
Misschien een cliché. Maar zo belangrijk. Het is verdrietig dat iemand is overleden. Maar dat betekent niet dat je toespraak een tranendal moet zijn. Zoals Nederlands schrijver Godfried Bomans al schreef: Humor is overwonnen droefheid. Humor geeft licht aan je verhaal.
9. Geef ruimte aan je eigen emoties
Het schrijven en uitspreken van jouw persoonlijke toespraak kan emotioneel zijn. Geef ruimte aan jouw eigen verdriet of andere emoties die je al schrijvende tegenkomt. Alle emoties die jij in je voorbereiding verwerkt, zullen tijdens jouw toespraak niet meer op de voorgrond aanwezig zijn.
Het is daarom erg belangrijk om jouw eigen tekst hardop te oefenen en ruimte te geven aan jouw tranen, boosheid en alle emoties die je voelt. Je kunt in je eentje, eventueel voor een spiegel, oefenen of de tekst voorlezen voor iemand anders. Net zolang totdat je ‘alle’ tranen eruit heb gehuild.
10. Vraag steun tijdens het voordragen
Bij de afscheidsdiensten die ik heb mogen begeleiden is er tot op heden nog nooit iemand geweest die een tekst niet heeft kunnen voorlezen. Als je goed hebt geoefend en zelf, in jouw eigen omgeving, de tekst hardop kunt voorlezen, dan zal je dat tijdens de afscheidsdienst doorgaans ook kunnen.
Ook kun je hulp en steun vragen van een familielid die bij je staat of van de ritueelbegeleider, voorganger of uitvaartverzorger die de afscheidsdienst leidt.
Hulp nodig bij het schrijven van teksten voor een afscheidsdienst?
Neem gerust contact met mij op.
© 11 juli 2017 | Simone Snakenborg Ritueelbegeleiding | info@simonesnakenborg.nl | +31 6 11 16 16 31
* Met dank aan diverse lezers voor hun aanvullingen.
Overige hulp: in memoriam en overige teksten
Ik ga volledig akkoord dat zelfs als het om een uitvaart gaat betekent dat niet dat je toespraak een tranendal moet zijn. Ook een zeer nuttige tip met een opnameapparaat, dan zal het emotioneel makkelijker voor je zijn om zo’n tekst te schrijven. Ook ben ik van mening dat als iemand zich in deze situatie bevindt heeft hij zoveel mogelijk hulp nodig. En dan is het de goede oplossing naar verschillende professionele services te zoeken om het rouwproces te verlichten.
Het zou niet eens in me opkomen om foto’s of geluid te gebruiken om mijn afscheidstekst te kompleteren! Mijn vriend is net overleden, en ik wil iets bijzonders op zijn begrafenis doen. Ik vind dit idee echt interessant, en ik hoop dat zijn familieleden ervan ook zullen houden.
Ik geloof ook dat een kleine brainstormsessie zorgt voor veel inspiratie die je goed kan gebruiken. Noteer de belangrijkste punten voor jezelf en maak hier een samenhangende tekst van. Gewoon beginnen kan ook werken, wanneer je het lastig vind om eerst na te denken over je speech.
Beeld- en geluidsmateriaal kan inderdaad een goede ondersteuning zijn voor je speech. Zo kan je bijvoorbeeld een extra dimensie aan je verhaal geven. Ook kan je anekdotes vertellen over foto’s die in een voorstelling voorbij komen.